A.F.A.M. Wetzer, 4 april 2004

H. Hart

vervaardiger: Aloys de Beule
datering: 1925
locatie: Emmaplein

Tekst op het monument:
Toen Pius XI Paus van Rome was en Arnoldus Diepen Bisschop van 's-Hertogenbosch, werd dit H. Hart monument opgericht en op den XIX juni onthuld.
~~~
Gelijksoortige Heilig Hartmonumenten van het koppel Hermsen en De Beule worden aangetroffen te Dinther (1927), te 's-Gravenhage (Westeinde Ziekenhuis, 1927), te Horssen en te Eindhoven (1929).
Bron: Beeldenboek Eindhoven (2001)
Beeldhouwkunst

89. Heilig Hart-monument

Emmaplein, in het plantsoen

afmetingen: (Christusbeeld) 275 x 95 x 230 cm
materiaal: brons op hardstenen sokkel
datering: 1925
ontwerper: Dorus Hermsen
uitgevoerd door: Aloys de Beule (signatuur aan de achterzijde, rechtsbeneden A.L. de Beule sculpt-fecit; Dorus Hermsen pict.inv.)
Een monument in traditionele academische stijl. In het midden staat de figuur Christus en links en rechts van hem een arbeiderspaar (een man in werkkleding en een hamer in de hand, de vrouw met een kind) in een enigszins theatrale pose. Voor hen bevindt zich een bordes met aan weerszijden een bronzen vaas. Op de hoeken van het monument staan kleinde bronzen beeldjes, waarvan er een (rechtsvoor) ontbreekt: linksvoor staat de H. Maria, linksachter de H. Johannnes en rechtsachter Salomé met een zwaard en het hoofd van Johannes. Aan de achterzijde bevindt zich een reliëf van de H. Johannes de Evangelist.
In de jaren twintig maakte de Heilig Hart-verering in 's-Hertogenbosch een groei door en er werd een speciale Heilig Hart-stichting opgericht om geld bij elkaar te brengen voor een monument in de stad. de stichting wilde het in 1922 plaatsen in het plantsoen aan de Stationsweg, maar de Stedelijke Commissie voor Stadsschoon wilde hiervoor geen toestemming geven. Zij stelde op haar beurt de Vissstraat voor, ter hoogte van de haven, doch hiervoor voelde de stichting weer niets. In 1924 gingen stemmen op voor plaatsing bij de St. Jan, maar daar was het kerkbestuur tegen.
Uiteindelijk werd het monument in 1924 op het Julianaplein geplaatst. In 1939 werd het verplaatst naar het Emmaplein. Het monument is in slechte staat.
39
M.B. Grotens-Kos, Beeldhouwkunst in de open lucht in 's-Hertogenbosch (1988) 39-40
Locaties
  • 1924. Julianaplein
  • 1939. Emmaplein
Oe gotte kèk daor

Heilig Hart-monument

door Henny Molhuysen

Op 19 juni 1925 werd op een bijzonder plechtige wijze het Heilig Hart-monument onthuld op het Julianaplein. Nu bevindt dit monument zich op het Emmaplein.
De devotie voor het heilig Hart als symbool van Christus' liefde, kwam opzetten tijdens de middeleeuwen. De grootste stimulans voor deze verering kwam echter pas in de tweede helft van de zeventiende eeuw door de heilige Margaretha Marai Alacoque. Deze uit Bourgondië afkomstige zuster van de congregatie van Onze Lieve Vrouw Visitatie kreeg diverse openbaringen, waarin Jezus haar gebood de devotie voor Zijn Hart te verbreiden. Deze devotie ondervond in eerste instantie nogal wat tegenstand in de hoogste regionen van de Rooms-katholieke Kerk. Pas in 1765 werd het toegestaan het feest van het Heilig Hart te vieren ná het octaaf van Sacramentsdag. In 1856 werd het pas als feest voor de hele kerk ingesteld.
Volgens de openbaring van Magaretha Maria Alocoque zou een plaats waar het Heilig Hart vereerd werd, een speciaal gezegende plaats zijn. Vele plaatsen gingen in de loop der tijden over tot het oprichten van een Heilig Hart-monument. Het kon dan ook niet uitblijven, dat er in de overwegend katholieke stad Den Bosch in het begin van de jaren twintig van deze eeuw stemmen opgingen, om eindelijk te komen tot de oprichting van zo'n monument. Er werd een speciale Heilige Hart-stichting opgericht om de nodige financiën op te brengen.
Een ontwerper was vrij snel gevonden: de Bosschenaar Dorus Hermsen (1871-1931) zou het monument ontwerpen, dat door Aloys de Beule uitgevoerd zou worden. De benodigde gelden waren ook vrij snel bijeengebracht. De plaats waar het beeld moest komen, bracht meer moeilijkheden. In 1922 begon men te onderhandelen over de juiste plaats. De stichting wilde het beeld op het plantsoen van de Stationsweg hebben. Hiermee was de stedelijke commissie over stadsschoon het volledig oneens. Zij suggereerden de kop van de Haven (Visstraat) als mogelijke plaats, iets waarmee de andere partij weer niet kon instemmen. Om de parijen tot elkaar te brengen werd in 1924 plaatsing bij de Sint-Jan gesuggereerd, maar hier gaf het bestuur van deze kerk geen toestemming voor. Uiteindelijk werd in 1924 gekozen voor het Julianaplein.
De ondergrond bleef eigendom van de gemeente Den Bosch en werd aan de stichting voor een bedrag van één gulden per jaar ter beschikking gesteld. De stichting moest zorgdragen voor de kosten van onderhoud. Op 19 juni 1925 werd het monument eindelijk onthuld in aanwezigheid van een groot deel van de katholieke Bossche bevolking. In 1939 werd het monument overgeplaatst naar het Emmaplein.
Nu maakt het heilig Hartmonument een desolate indruk. In de dekenale vergadering zijn stemmen opgegaan om het bisdom en de beherende instantie te adviseren het beeld af te stoten wegens de niet op te brengen onderhoudskosten. Men hoopt echter op een andere oplossing en zou graag een instantie vinden, die bereid is het een en ander te financieren, zodat het monument behouden kan blijven.
Brabants Dagblad donderdag 21 juni 1984
Rijksmonument

Heilig Hartbeeld

Inleiding

Het Heilig Hartbeeld is gelegen aan een tot plein verbrede hoofdweg van de wijk het Zand. Het beeld is gesitueerd aan de oostelijke zijde van dit rechthoekige plein. Aan het begin van de jaren twintig van 20ste eeuw werd in 's-Hertogenbosch een speciale Heilig Hartstichting opgericht, die als doelstelling had de financiering van een Heilig Hartbeeld in de Bossche binnenstad te organiseren. De stichting wilde het beeld oorspronkelijk plaatsen in het plantsoen aan de Stationsweg. Uiteindelijk werd het beeld geplaatst op het Julianaplein, waar het in 1925 werd onthuld. Het ontwerp werd geleverd door de Bosschenaar Dorus Hermsen (1871-1931), het werd uitgevoerd door beeldhouwer Aloys de Beule. Het bronzen beeld werd gegoten door bronsgieterij Van de Vogel uit Gent. Het vertoont stijlelementen van de Neo-Gotiek, de sokkel is uitgevoerd in een Neo-Barokke vormentaal. In 1939 werd het geheel overgeplaatst naar het Emmaplein.

Omschrijving

Het beeld heeft een hardstenen, getrapte basis met een onregelmatige plattegrond met afwisselend rechte en afgeronde hoeken. Voor het beeld is deze basis voorzien van een mozaïek met een voorstelling van een vis en een mand met broden en de tekst "God bij ons". Het Heilig Hartbeeld staat op een zandstenen sokkel met driedelige geleding, waarbij het middendeel hoger is opgetrokken dan de flankerende sokkelgedeelten. Aan weerszijden van de sokkel een laag gebogen muurtje, eindigend in twee hoekblokken, waarboven bronzen bloembakken zijn geplaatst. Het bronzen Heilig Hartbeeld volgt de opbouw van de sokkel: boven het hoge middengedeelte het beeld van de zegenende Christus. Aan weerszijden hiervan, geplaatst op de lagere sokkelgedeelten een knielende arbeider met hamer (links) en een knielende vrouw met een kind op haar armen. Op twee hoeken van de sokkel bevinden zich kleine beelden: op de noordwestelijke hoek een beeldje van een vrouwelijke heilige, op de zuidoostelijke hoek een beeld van Benedictus. Op de overige twee hoeken van de sokkel zijn de beelden verwijderd. Op de voorzijde van de sokkel een bronzen tekstband, waarop de tekst: "Caritate/ Perpetua/ Dilexi/ Te/ Ideo/ Attraxi/ Te/ Miserans/ Jer. 31-3". Aan de achterzijde van de sokkel een bronzen reliëf, voorstellende de evangelist Johannes, gezeten op een troon. Aan weerszijden van de getroonde evangelist een tweetal wapenschilden (verwijderd). Hieronder een tekstband: "In het jubeljaar MCMXXV toen Pius XI Paus van Rome was en Arnoldus van Diepen Bisschop van 's-Hertogenbosch werd dit Heilig Hart monument opgericht en op den XIXden juni onthuld".

Waardering

Het Heilig Hartbeeld is van algemeen belang. Het beeld bezit cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van een geestelijke ontwikkeling, namelijk de ontwikkeling van de Heilig Hart-devotie in het Interbellum. Voorts illustreert het de door initiatieven van particuliere religieuze instanties tot stand gekomen aankleding van de openbare ruimte in 's-Hertogenbosch. Het Heilig Hartbeeld bezit kunsthistorische waarde door de bijzondere iconografie en de rijke detaillering en door de plaats die het werk inneemt in het oeuvre van de beeldhouwer Aloys de Beule.
Rijksdienst voor de Monumentenzorg 2004
Afbeeldingen

30 augustus 1940

11 juni 2008

17 juni 2008

17 juni 2008
Artikelen
1925

August Falise - Dorus Hermsen

In ons Ochtendblad kwam het bericht voor, dat de zaak van den beeldhouwer Falise tegen den kunstkooper Dorus Hermsen 3 April voor de rechtbank alhier zal dienen. Deze aankondiging eischt eenige verbetering, zooals trouwens de lezers, die de zaak van het beweerde plagiaat in ons blad gevolgd hebben, al zullen hebben vermoed. De heer Hermsen toch komt hier volstrekt niet als kunstkooper in het geding. Hij is zelf kunstenaar en als kunstkooper zou hij moeilijk een kunstenaar van diefstal van geestelijken eigendom hebben kunnen beschuldigen. De zaak is namelijk, dat hij in het bekroonde ontwerp van Falise van het Heilig Hartmonument te 's-Hertogenbosch zijn eigen geestesarbeid heeft meenen terug te zien. Zoo en niet anders is de zaak. Aan de rechtbank om uit te maken, of zijn beschuldiging op goede gronden steunde.
Redactie | Het Vaderland zaterdag 24 april 1925 | 15
 
1925

Het Bosscher H. Hart Monument

Hedenmiddag om twee uur is de zaak Doris Hermsen contra Aug. La Falize voor de Haagsche rechtbank behandeld. Het betreft de kwestie van de prijsvraag voor het monument van het H. Hart te 's-Hertogenbosch.
Na voorlezing van de dagvaarding verklaart beklaagde Hermsen een ingezonden stuk te hebben geplaatst in Het Vaderland van 8 Sept., waarin een stuk van den heer de Rouville wordt beantwoord en de beeldhouwer Aug. La Falize van plagiaat wordt beschuldigd. De heer de Rouville had geschreven, dat hij, Hermsen, met den prijs was gaan strijken.
President: U bent erg gevallen over dat woord strijken!
Beklaagde: De heer de Rouville had al vaker in dezen geest gesproken en geschreven.
President: En u schrijft: „men" kan zoodoende gemakkelijk een goede kans maken. Bedoelt u met deze „men" den heer Falize?
Beklaagde geeft een toelichting, waaruit blijkt, dat dit in het algemeen kan gelden, evenals het op den heer Falize toepasselijk is.
In dezen geest worden nòg enkele aanduidingen opgehelderd.
Beklaagde worden hierop eenige foto's, getoond, gemaakt naar een ontwerp van de heeren De Beule en Hermsen.
Hierop worden de getuigen gehoord.
De eerste getuige is de heer Ernst A.L. de Lang, directeur der N.V. de Courant Het Vaderland, die erkent het bewuste ingezonden stuk op verzoek van den heer Hermsen te hebben opgenomen.
Mr. de Kanter, de verdediger van beklaagde, vraagt of de heer De Lang een ingezonden stuk van den heer de Rouville van Mei 1922, zich kan herinneren.
Getuige De Lang herinnert zich het verzoek tot opname niet. Wèl erkent hij, dat het stuk is opgenomen.
Op een vraag van den president aan getuige August la Falise naar zijn inzendingen voor de bewuste prijsvraag verklaart deze niets van de inzendingen van anderen te weten. Hij heeft ingezonden in de hoop te worden uitgenoodigd tot de vijf aangewezenen voor het definitief ontwerp. Later heeft hij zijn ontwerp gewijzigd.
President: Het verbaast mij, dat gij uw ontwerp zoo totaal gewijzigd hebt! ...
Getuige Falise: Ik vind het niet vreemd.
President: ... waarbij het veel gelijkenis kreeg met dat van de heeren Hermsen en De Beule. Het komt natuurlijk wel voor, dat twee artisten dezelfde inspiratie krijgen. Getuige Falise: De hoofdzaak is zeer verSchillend.
President: Maar de bijfiguren vertoonen veel gelijkenis. In elk geval: U wist niets van andere inzendingen af? Had geen contact in dat opzicht?
Getuige Falise: Niets gehoord, niets gezien, niets gemerkt! Daar zweer ik op! President: Het ingezonden stuk aan het Vaderland had een strekking, waardoor gij u beleedigd voelde!
Getuige Falise: Ja.
Mr. de Kanter vraagt naar getuige's werkkring in 1921.
Getuige Falise verklaart toen leeraar te zijn geweest aan een inrichting van onderwijs in Den Bosch, waarvan de heer Huib Luns directeur was en deze was, mr. de Kanter vraagt hier naar, lid van de bewuste jury.
Op de vraag, of hij bij den heer Hermsen is geweest, om hulp en voorspraak te vragen tot de opdracht van het monument, antwoordde hij dit bezoek indertijd wél te hebben ge» bracht, maar van een verzoek in aangeduiden geest herinnert hij zich niets.
Beklaagde verzoekt den heer La Falise te doen erkennen, dat de heer Sturm een ontwerpteekening heeft gemaakt en dat wel een week noodig was, om het ontwerp te maken.
Getuige Falize verklaart in één dag de teekening van den heer Sturm te hebben uitgevoerd. Voor de voorloopige prijsvraag moest een teekening worden ingezonden, voor de definitieve: een maquette. Van het geteekend ontwerp maakte de architect een werkteekening.
President: -- Hebt U kennis genomen van de polemiek in Het Vaderland?
Getuige Falize geeft dit toe. Hij heeft de ingezonden stukken deels gelezen, deels heeft hij er van gehoord.
Hierop wordt gehoord Mr. v. Baar, raadsheer in het gerechtshof te 's-Hertogenbosch, voorzitter van het Comité voor het H. Hartmonument aldaar, die een exposé geeft van den opzet der prijsvraag. Hij voelt zich genoopt mee te deelen, dat hij zich uit vier ontwerpen aanvankelijk voelde aangetrokken tot één dat Falise. Hij had zich dus geen rekenschap gege ... bekroonde, gewijzigde ontwerp van den heer Falize. Hij had zich dus geen rekening gegeven van al of niet gepleegd plagiaat. Vroeger waren de heeren Hermsen en Falise groote vrienden en dus was het wenschelijk, dat hun conflict werd bijgelegd. Er werd daarom een deskundige arbitrage gevormd, maar de heer Falise wilde zich daar niet aan onderwerpen.
Op een vraag von den rechter verklaart getuige, dat de heer Falise bekroond werd in de ideëenprijsvraag, de heeren Hermsen en De Beule werden echter bekroond voor het definitief uit te voeren monument.
De Rechter vraagt, of getuige meent, dat de heer Falise na deze zwenking gauw met een nieuw „samengeflanst" ontwerp (het gewraakte" is aangekomen.
Getuige mr. v. Baar durft dit niet zoo volledig beamen.
Op een vraag van mr. De Kanter geeft getuige als zijn meening te kennen, dat de „vriendenhulp", die do heer Falise ondervond, hem niet bepaald ten voordeel strekte. Getuige M.J.H. Methof, arts, secretaris der prijsvraagcommissie, verklaart indertijd zeer te zijn getroffen door de groote overeenkomst tusschen de ontwerpen Hermsen-De Beule en Falise. Een arbitrage heeft een schikking beproefd en in verbond met deze arbitrage besloot men niet den heer Falise, doch de heeren Hermsen-De Beule opdracht te geven.
Dr. Jan Kalf, als deskundige uitgenoodigd en getuige in deze zaak, verklaart niet tot een definitieve overtuiging van plagiaat te hebben kunnen komen, daar hij uitsluitend op foto's moest afgaan en de werken niet zelf zag.
Hij wil de mogelijkheid openlaten, dat géén plagiaat in spel was. Toeval is nooit uitgesloten. Te goeder trouw heeft hij ongetwijfeld de overtuiging (niet: de zekerheid), dat plagiaat gepleegd is.
De officier gelooft niet dat de polemiek in het Vaderland den heer Falise ernstig heeft geschaad, hetgeen toch wél het geval had kunnen zijn. De mogelijkheid bestaat echter, dat de beschuldigingen in het Vaderland waar zijn en dat plagiaat is gepleegd. Mogelijk is ook, dat de heer Hermsen te goeder trouw kon meenen, dat het plagiaat een feit was. Bovendien werd de heer Hermsen door ingezonden stukken geprikkeld. Daarom eischt hij een boete van vijftig gulden sub s. tien dagen hechtenis.
De verdedlger, mr. de Kanter, acht deze kwestie tamelijk précair, daar de heer Hermsen de instructie van een civiele zaak mist en zijn tegenstander als getuige tegenover zich ziet.
Redactie | Het Vaderland 20 oktober 1925 | 11
 
1984

Henny Molhuysen

Oe gotte kèk daor : Heilig Hart-monument
Brabants Dagblad donderdag 21 juni 1984 (foto) 		 
2002

Het Heilig Hartmonument : 'Een grootsche en verheven daad'

Op het Emmaplein in 's-Hertogenbosch staat omgeven door enkele prachtige bomen op een groot gazon een beeldengroep. Het is een zogenaamd H. Hartmonument. Het beeld staat hier sinds 1939, nadat het van zijn oorspronkelijke plek op het Julianaplein was verplaatst.
Geert Donkers | Bossche Bladen 4 (2002) 129-133
2008

Linda van Gorkum

Hart voor 't Heilig Hart
Brabants Dagblad zaterdag 22 maart 2008 (foto) 		 
2008

Floris Poort

Veel vragen over het Heilig Hartmonument
Brabants Dagblad woensdag 23 april 2008 (foto's) 		 
2008

Erwtenman

Terug op de sokkel
Brabants Dagblad woensdag 11 juni 2008 (foto) 		 
2008

Wim Hagemans

Heilig Hartbeeld krijgt de zegen
Brabants Dagblad maandag 25 augustus 2008 		 
2009

Tim Durlinger

Kruis na 65 jaar terug op Emmaplein
Brabants Dagblad woensdag 7 oktober 2009 		 
2013

Geert Donkers

Beeld van het H. Hart
KringNieuws 3 (2013) 28 		 
Literatuur en bronnenpublicaties

R.J.P.M. (René) Vroomen Wapens in 's-Hertogenbosch, Kring Vrienden van 's-Hertogenbosch (2021) 16

n: vermelding in een voetnoot

Monument

Soort:Rijksmonument
Nummer:522453

Locatie

Google Maps
Monumentenkaart
OpenStreetMap

Op deze pagina

Afbeeldingen
Artikelen
Beeldhouwkunst
Literatuur
Locaties
Oe gotte kèk daor
Rijksmonument

Rijksdienst Cultureel Erfgoed

205.073
205.074
URL om naar deze pagina te linken:

Bossche Encyclopedie |